Nyenrode: Familiebedrijven zijn de ruggengraat’’ van de Nederlandse economie, met een golf van eigendomsoverdrachten in 2024. 

Het advies van prof. dr. Marta Berent – Braun: ‘Wees als familie goed voorbereid en voorkom onderlinge conflicten!’ 

Met de aankomende versobering van de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) per 1 januari 2025, staan veel familiebedrijven voor een cruciale beslissing. Onderzoek door Nyenrode Business Universiteit, uitgevoerd in samenwerking met RSM en Van Lanschot Kempen, laat zien dat 2024 een jaar wordt waarin een golf van eigendomsoverdrachten verwacht wordt. Deze beweging wordt vooral gedreven door de wens om nog te profiteren van de huidige fiscale voordelen voordat de versoberingen ingaan. 

Tijdens een recent interview met prof. dr. Marta Berent-Braun (Van Lanschot Kempen-hoogleraar Familiebedrijven en Eigendomsdynamiek bij Nyenrode Business Universiteit), Yanka Ditewig (Director bij Van Lanschot Kempen) en Laura Bles-Temme (Fiscalist en Managing Partner bij RSM en verantwoordelijk voor de familiebedrijvenadviesgroep) werden de implicaties van deze veranderingen besproken. Zij deelden met ons hun inzichten en benadrukten het belang van deskundig advies, waardoor beslissingen binnen de familie gemaakt kunnen gaan worden om tot een succesvolle eigendomsoverdracht te komen. Zonder een zorgvuldig doordacht plan kunnen er aanzienlijke conflicten ontstaan, vooral wanneer de financiële en emotionele kanten niet goed worden geregeld. 

Welke fiscale veranderingen zijn er op komst die invloed hebben op familiebedrijven? 

Laura: “De verwachte veranderingen in de BOR zijn een belangrijke  familiebedrijven om nu actie te ondernemen. Voor vastgoedfamilies is de BOR overigens al vaak niet meer van toepassing (hierover op pagina 78 meer). Daarnaast wordt verwacht dat de huidige vrijstellingen en voordelen verder beperkt zullen worden. Dit vergroot de noodzaak voor strategische planning en het overwegen van alternatieve manieren om vermogen over te dragen.” 

Welke vormen van eigendomsoverdracht zijn er in de praktijk en hoe wordt hier door de respondenten naar gekeken? Wat heeft hun voorkeur en wat zijn de afwegingen? 

Verschillende vormen van eigendomsoverdracht en de consequenties voor de familie 

Laura: “Uit deze tabel blijkt dat de keuze voor eigendomsoverdracht direct invloed heeft op de verkoopopbrengst, de mate van betrokkenheid van de familie, en het behoud van de identiteit van het bedrijf. Families die volledige controle willen behouden en ervoor zorgen dat de bedrijfscultuur en identiteit intact blijven, kiezen vaak voor overdracht binnen de familie. 50% heeft als wens dat het familiebedrijf volledig in familiehanden blijft. Dit kan echter gepaard gaan met een lagere verkoopopbrengst. Daarentegen bieden verkoop aan een strategische partij of private equity vaak hogere opbrengsten, maar gaat dit vaak ten koste van familiebetrokkenheid en de bedrijfsidentiteit.” 

Waarom is het belangrijk om binnen de familie openlijk te communiceren over eigendomsoverdracht en de verschillende rollen die familieleden/kinderen kunnen spelen? 

Ook hier geldt ‘it’s all about communication’….. 

Marta: “Ons advies is inderdaad om deze gesprekken niet te vermijden. Laat je waar nodig extern begeleiden door professionals die ervaring hebben met familiebedrijven. Het is cruciaal dat alle betrokkenen zich kunnen uitspreken, zodat er een plan gemaakt kan worden dat recht doet aan ieders verwachtingen en ambities. Door open en vroegtijdig te communiceren, kan ‘gedoe’ binnen de familie door verkeerde verwachtingen of niet uitgesproken gevoelens binnen de familiedynamiek worden voorkomen. Een goed plan, gebaseerd op duidelijke afspraken en begrip van elkaars wensen en behoeften, legt de basis voor een succesvolle en harmonieuze toekomst van zowel de familie als het bedrijf.” 

Op pagina 38 gaat Jacqueline van der Stelt samen met Lisa Goossen en Michiel van Dill van Clavis dieper in op dit onderwerp. Heel herkenbaar inderdaad. Vaak gaan we versneld beginnen met de ‘harde kant’ middels fiscale techniek & juridische structuur, maar wie bewaakt de ‘zachte kant’ door eerst goed te inventariseren, luisteren en naar elkaar te communiceren wat er mogelijk aan wensen en gevoeligheden speelt. Hoe pak je dit communicatie onderwerp aan in de praktijk en hoe leg je deze uitgangspunten binnen een familie vast? 

Hoe belangrijk is de psychologische en emotionele voorbereiding van opvolgers in familiebedrijven? 

Marta: “Psychologische en emotionele voorbereiding is cruciaal, naast een open communicatie. Eigenaarschap in een familiebedrijf brengt niet alleen financiële verantwoordelijkheden met zich mee, maar ook een emotionele binding met het bedrijf. Het is belangrijk dat opvolgers goed worden voorbereid, zowel op het gebied van zakelijke vaardigheden als op het gebied van betrokkenheid bij het familiebedrijf. Dit helpt conflicten te voorkomen en zorgt voor een soepele overgang.” 

Hoe gaan families om met het bredere familievermogen en de compensatie van kinderen die geen eigendom in het bedrijf verkrijgen? 

Yanka: “Naast het familiebedrijf zelf hebben veel families ook andere vermogensbestanddelen, zoals aandelen, vastgoedbeleggingen, directe of indirecte investeringen in andere bedrijven en kunstcollecties. Uit ons onderzoek blijkt dat 67% van de respondenten van mening is dat kinderen die geen eigendom verkrijgen in het bedrijf, op een andere manier gecompenseerd moeten worden. Dit betekent dat families serieus aandacht moeten besteden aan hun vermogensplanning, los van het eigenaarschap van het familiebedrijf.” 

Laura: “Daarnaast vindt 66% van de respondenten dat hun kinderen ieder een even groot deel van het totale vermogen moeten krijgen. Echter, de praktijk laat zien dat deze compensatie vaak nog niet geregeld is op het moment dat de eigendomsoverdracht van het bedrijf speelt. Uit de cijfers blijkt dat 43% van de respondenten wil compenseren door middel van schenkingen, terwijl 37% dit doet door overdracht van andere vermogensbestanddelen. Toch geeft 43% aan dat er nog niets is geregeld voor de compensatie van de kinderen die geen eigendom in het bedrijf hebben en dat dit bij vererving wordt gecompenseerd.” 

Marta: “Een van de grootste uitdagingen is de compensatie van kinderen die niet actief deelnemen in het familiebedrijf. In veel gevallen is dit nog niet goed geregeld. Dit kan leiden tot conflicten en ongelijke verdelingen, vooral wanneer er onvoldoende liquide middelen beschikbaar zijn om kinderen die niet actief deelnemen te compenseren.” 

Yanka: “Een verklaring voor deze situatie kan zijn dat gemiddeld 73% van het totale familievermogen vast zit in het bedrijf zelf, wat het moeilijk maakt om liquide middelen vrij te maken voor compensatie. Dit onderstreept het belang van een gedegen vermogensplanning. Het is dan ook niet verrassend dat 49% van de ondervraagde familiebedrijven aangeeft dat er meer aandacht moet komen voor het plannen van het familievermogen. Families moeten proactief nadenken over hoe ze een eerlijke verdeling van het vermogen buiten de onderneming kunnen realiseren, zonder dat dit de continuïteit van het familiebedrijf in gevaar brengt.” 

Hoe kan vastgoed bijdragen aan het effectief compenseren van familieleden die geen eigendom in het bedrijf krijgen? 

Laura: “Vastgoed speelt vaak een belangrijke rol bij het compenseren van familieleden die geen eigendom in het familiebedrijf krijgen. Vastgoed is een relatief stabiele en waardevaste investering die kan dienen als een solide basis voor vermogensopbouw buiten het bedrijf zelf. Door te investeren in vastgoedportefeuilles of een familiefonds dat in vastgoed belegt, kunnen families naast waardegroei ook liquide middelen genereren die gebruikt kunnen worden om kinderen te compenseren zonder het operationele kapitaal van het familiebedrijf aan te tasten. Deze families hebben vaak een ondernemende geest en dan spreekt vastgoed vaak tot de verbeelding, omdat het concreet en tastbaar voor ze is.” 

Yanka: “Vastgoed kan dus bijdragen aan het realiseren van een eerlijkere verdeling van het totale familievermogen. Naast vastgoed kunnen hiervoor ook andere vermogensbestanddelen worden benut, zoals aandelen en obligaties. Door kinderen die geen eigendom verkrijgen in het familiebedrijf te compenseren met ander vermogen draagt dit verder bij aan evenwicht en harmonie in families. “ 

Prof. dr. Marta Berent-Braun 

Marta Berent-Braun is Van Lanschot Kempen hoogleraar Familiebedrijven en Eigendomsdynamiek bij het Center for Entrepreneurship, Governance & Stewardship, Nyenrode Business Universiteit. Zij is geboren en getogen in een familiebedrijf. Marta heeft Management & Marketing aan de University of Lodz (Polen) en Economie & Bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (Nederland) gestudeerd. Zij is sinds 2007 verbonden aan Nyenrode Business Universiteit. Haar huidige onderzoek omvat onderwerpen als eigendomsdynamiek, governance, (duurzaam) ondernemerschap, en innovatie in particuliere (familie)bedrijven. 

Drs. Yanka Ditewig RB 

Yanka Ditewig is director bij Van Lanschot Kempen en heeft focus op het familiebedrijf. Zij studeerde Bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit en is sinds 2004 werkzaam bij Van Lanschot Kempen. Yanka is daarnaast Register Belastingadviseur en heeft de postdoctorale opleiding Grotius Estate planning afgerond. In haar huidige rol adviseert zij vermogende families, familiebedrijven en DGA’s op het gebied van financiële planning, vermogensstructering en estate planning en begeleidt zij ondernemende families bij het opstellen van een familiestatuut. 

Mr. Laura Bles-Temme 

Laura Bles-Temme werkt sinds 1994 bij RSM en is tax-partner en leider van de familiebedrijvenadviesgroep binnen RSM. Daarnaast is ze CO-Managing Partner van RSM. Laura studeerde Fiscaal Recht aan de Universiteit van Amsterdam en maakt acht jaar deel uit van het bestuu rvan de Nederlandse Orde voor Belastingadviseurs. Laura is gespecialiseerd in DGA/ familiebedrijvenadvisering, (her) structurering en bedrijfsopvolging, opstellen familiestatuten, en vermogensoverdracht.