In ons magazine van winter 2022 sprak Jacqueline, net na het uitbreken van de Oekraine-Rusland oorlog, met econoom, publicist en spreker Edin Mujagić over de inflatie. Die was destijds torenhoog, maar is ook nu nog steeds een stuk hoger dan we gewend zijn. Tijd om opnieuw met Edin in gesprek te gaan en hem te vragen naar zijn verwachtingen! Spoiler alert: iedere crisis brengt een kans met zich mee, ook deze.

Jacqueline: “Om te beginnen, waar hebben we het ook alweer precies over met inflatie?

Edin: “Inflatie is de verandering van prijzen op een bepaald moment, vergeleken met hetzelfde moment een jaar geleden. De centrale banken hebben het vaak over kerninflatie: dat is de inflatie, maar dan zonder energie- en voedselprijzen, omdat deze nogal schommelen. Dit is als het ware ‘onder de motorkap’ kijken van de inflatie, zonder verstorende elementen. Een laatste belangrijke term is desinflatie: dat is als de inflatie daalt. Daar hebben we nu mee te maken (van 16 naar 4%). Dat betekent overigens niet dat spullen goedkoper worden, alleen dat  de prijzen  minder hard stijgen. Als de prijzen over een brede linie dalen, dan spreken we van deflatie maar dat is iets wat het Westen al bijna een eeuw niet heeft meegemaakt. Ik zeg wel eens gekscherend als ik een lezing geef: de komeet van Halley zien we nog vaker, die vliegt eens in 76 jaar in de buurt van de Aarde.”

VANDERSTELT - Jacqueline en Edin Mujagic

Inflatie als gevolg van de oorlog in Oekraïne, of toch niet?

Tijdens ons gesprek in de winter van 2022 voor de vijfde editie van ons E-magazine liep de inflatie op tot >10%. Momenteel schommelt de inflatie rond de 5%. Wordt dit het nieuwe normaal? Edin: “Ja en nee, een echt economen-antwoord. Ik wil eerst een misvatting wegnemen. Veel mensen zeggen dat de inflatie komt door oorlog in Oekraïne, maar dat is een foute conclusie. De inflatie is heel rap begonnen met stijgen in de zomer van 2021, ruim 8 maanden voor de inval. De oorlog heeft de inflatie aangewakkerd, niet veroorzaakt. Dat zijn twee verschillende begrippen. Als de oorlog vandaag stopt, is inflatieprobleem daarom nog niet weg.”

Wat is inflatie precies?

Volgens het CBS: Inflatie is de gemiddelde prijsstijging van de goederen en diensten die consumenten kopen. In de praktijk wordt dit berekend door te kijken naar de prijs van een mandje met producten die je elke maand koopt. Inflatie is de verandering van de prijs van dat mandje t.o.v. 12 maanden geleden. Een ander woord voor inflatie is geldontwaarding.

Geld uitgeven op opzij zetten?

De komende jaren blijft de inflatie tussen de 2 en 4 à 5% per jaar, verwacht Edin. “Niet schrikbarend, ook niet maatschappij-ontwrichtend, maar wel hoger dan we de afgelopen 30 jaar gewend zijn. De winnaars op korte termijn zijn die partijen die veel schulden hebben. De euro’s die je ooit hebt geleend, betaal je tenslotte terug met euro’s die minder waard zijn.” Hoe kun je je als consument, investeerder of belegger nou wapenen tegen de inflatie? “Je moet kijken naar wat je doet met je geld. Uitgeven of opzij leggen. Als je het uitgeeft, heb je te maken met inflatie. Als je spaart, krijg je een lage rente. De echte rente, de nominale rente min de inflatie, is zelfs ontzettend negatief. Kortom, sparen is eigenlijk ontsparen. Het hebben van grote liquiditeitsposities of een oorlogskas heeft daarom ook een keerzijde. Dan blijft over: beleggen. Beleggen is een goede manier om je te wapenen tegen inflatie, mits je je geld goed spreidt. Beleg een deel in vastgoed, gelet op de aantrekkelijke inflatiehedge door huur-indexatie, maar niet alles.”

En hoe zit het met de rente?

Jacqueline: “Sinds ons vorige gesprek is de rente enorm gestegen in een poging de inflatie te beteugelen. Is de ECB klaar met verhogen? Edin: “Ik denk niet dat er nog een volle procent bij komt. Het huidige renteniveau is eerder te laat dan te hoog. De ECB is dus nog niet klaar met verhogen, maar heel veel zal er niet bijkomen. Dan ga je namelijk naar een niveau dat er allerlei ongewenste effecten op gaan treden en dat risico zal de ECB niet durven nemen. Het heeft allemaal te maken met de schuldenopbouw sinds 1971, zoals ik betoog in mijn boek ‘Keerpunt 1971’. Bovendien zie ik de inflatie de komende tijd blijven zakken. De gasprijs steeg vorige zomer zeer extreem. Als je die prijzen de komende maanden gaat vergelijken met de prijs van toen, is dat heel gunstig.” Wat zijn de effecten van een gestegen rente voor de vastgoedmarkt? ”Enerzijds is vastgoed gevoelig voor rente-stijgingen, anderzijds zien we ook forse huurstijgingen in sommige segmenten. Geen crisis zoals AA dit omschreef wel een correctie en dat biedt juist mooie kansen.”

VANDERSTELT - Publicaties - Edin Mujagic: lichtpunt aan de horizon - Quote
VANDERSTELT - Publicaties - Edin Mujagic: lichtpunt aan de horizon - Afbeelding

Niet te vergelijken met 2008

Er is een verschil tussen rente verhogen en rente stabiel houden, weet Edin. “Ik hou er rekening mee dat de rente, na nog een beperkte stijging, daarna een aanzienlijke periode gelijk wordt gehouden. Het is niet plausibel om de rente forst te verlagen als de inflatie rond de 4% blijft, want dat is nog steeds aan de forse kant. Als de rente heel lang laag is, en dan gaat stijgen, worden problemen bij bedrijven en soms ook bij banken zichtbaar. We hebben nu een groot verschil met de situatie in 2008. In 2008 was er een solvabiliteitsprobleem bij de banken en was de waarde van bezittingen gehalveerd, dat heeft met nadruk nu niet gespeeld. Nu hebben we een liquiditeitsprobleem, maar dat is makkelijker op te lossen. In Europa hebben banken ook veel meer vet op de botten en veel meer toezicht dan bijvoorbeeld in de USA. De kans dat problemen zich voordoen zonder dat de toezichthouder dat op tijd door heeft, is veel kleiner.”

De kracht van afremmen

Formeel zitten we in een recessie, maar volgens Edin is het ook welkom dat de economie een beetje minder hard groeit. “Te lang groeien geeft oververhitting, met alle problemen die daarbij horen. Dus ja, er is een recessie, maar dat is op de lange termijn eerder gezond dan ongezond. Ik verwacht geen grote problemen. Vergeet niet: Voor 2008 stonden de rentes nog veel hoger en toen draaide ook alles door. De economie draait door. Dat betekent dat we winkels, kantoren en vastgoedruimte nodig blijven hebben. Je kunt van elk nood een deugd maken, als je maar anticipeert.”

VANDERSTELT - Publicaties - Edin Mujagic: lichtpunt aan de horizon - Afbeelding
VANDERSTELT - Publicaties - Edin Mujagic: lichtpunt aan de horizon - Quote

Een joekel van een lichtpunt

Volgens Edin gloort er een ‘joekel van een lichtpunt’ aan de horizon. “Als je kijkt naar de geschiedenis, dan hebben we dergelijke periodes meer dan eens meegemaakt en zo’n periode zorgt altijd voor een vonk die innovatie aanjaagt. Door de bomen van de inflatie zie je het prachtige bos daarachter. Dergelijke periodes zijn altijd de kraamkamers geweest van betere tijden en dat zal nu weer gebeuren.  Twee mooie voorbeelden: Toyota heeft een elektrische auto ontwikkeld met een actieradius van 1000 km en waarvoor geen lithium nodig is bij de productie. Daarmee ben je minder afhankelijk van landen die lithium winnen en dus worden de aanvoer- en productielijnen goedkoper. Een tweede voorbeeld: recent hebben ze bij een verlamde man met AI (artificial intelligence) een verbinding gemaakt tussen zijn hersenen en zijn benen. Als hij nu denkt aan lopen, kan hij het!”

 Edin heeft dan ook een hoopvolle boodschap voor onze lezers: “Het zicht op zulke mooie ontwikkelingen is er al. Houd je vast aan de les van de geschiedenis. Dit soort periodes zijn altijd, zonder uitzondering, kraamkamer geweest van nieuwe technologie en toepassingen. Dat is de weg waar we nu op gaan. Er zullen vast nog wat hobbels en beren op de weg komen, maar dat zijn wel innovatieve kansen op weg naar een aangenamere toekomst. Ik ben er zo van overtuigd dat, zodra ik klaar ben met mijn boek over inflatie (komt later dit jaar uit), ik begin te werken aan mijn boek over die joekel van een lichtpunt in de toekomst.”

VANDERSTELT - Publicaties - Edin Mujagic: lichtpunt aan de horizon - Quote

Lezersvragen

Edin geeft altijd aan dat spaargeld moet op zoek gaan naar rendement. Wat vindt hij goede (technologische) investeringsmogelijkheden op korte en middellange termijn nu de 2ehelft van dit jaar een recessie voorspelt?

Spaargeld dat op zoek gaat naar rendement, betekent ermee beleggen. Dat op zijn beurt houdt in: focus op middellange en lange termijn. Dat er mogelijkerwijs een recessie op komst is later dit jaar, is dan niet bepaald relevant. Dus op korte termijn zou ik zeggen: denk na of je (meer) wilt beleggen en vergeet niet dat enig spaargeld aanhouden altijd aan te raden is. Op korte en middellange termijn bezien, is het raadzaam niet te vergeten dat na elke recessie een lange periode van groei komt. Aangezien we in mijn optiek een nieuw tijdperk ingaan en dat tijdperk gekenmerkt zal worden door allerlei nieuwe technologie en toepassing ervan, is voor beleggingen in die hoek iets voor te zeggen. Persoonlijk geef ik er de voorkeur aan dat in mandjes aandelen te doen, ETF’s, en niet in afzonderlijke aandelen, omdat ik simpelweg niet weet welke nieuwe technologieën we zullen hebben, welke toepassingen en welke bedrijven de winnaars van morgen zullen zijn.

 

Waar staan we in onze weg naar een nieuwe wereld en wanneer komen we daar in zijn opinie aan? Wordt in het nieuwe tijdperk de macht en invloed van centraal bankiers drastisch ingeperkt en welke vorm van toezicht komt dan bovendrijven?

Ik heb sterk het vermoeden dat we in de beginfase verkeren, het zou me niet verbazen als we in de tweede helft van dit decennium duidelijk merken dat we ons in dat nieuwe tijdperk bevinden. Ik hoop dat de macht en invloed van de centrale banken in dat nieuwe tijdperk aanmerkelijk kleiner zal zijn dan op het moment het geval is, maar vrees dat dat ijdele hoop zal blijken te zijn. Een voorbeeld zijn de recente ontwikkelingen op het gebied van digitaal geld, waar de centrale banken het voortouw in nemen en daarmee hun macht en invloed in de toekomst vrijwel garanderen.

Heeft u het laatste boek ‘Keerpunt 1971’ van Edin Mujagić al gelezen?

Een boek over staatsschuld, werkende armen en een nieuwe economische groei.

Op basis van vele gesprekken door de jaren heen met onder andere de geestelijk vader van dat besluit in 1971, Paul Volcker (voormalig Fed-voorzitter en adviseur van president Obama) en lessen uit de historie, beschrijft Edin de ontwikkelingen en voorspelt hij daarnaast een nieuwe periode van economische bloei.

VANDERSTELT - Publicaties - Keerpunt 1971

Welk economisch advies geeft je het nieuw te vormen Kabinet mee, en meer specifiek de nieuwe Minister van Financiën?

Een steeds grotere rol voor de overheid kan doorslaan. Maak je in de EU sterk voor gezonde overheidsfinanciën (en geef zelf het goede voorbeeld) en doorbreek het taboe dat politiek de ECB niet mag bekritiseren! Dat magm nu de ECB al heel lang een onverantwoord beleid voert en zich in toenemende mate bezighoudt met zaken die niets met haar taak te maken hebben, maar wel ten koste gaan van haar taak, namelijk zorgen voor lage inflatie. Ik denk daarbij aan zaken zoals klimaatbeleid.

Wat is uw visie op de huidige (nog steeds) negatieve reële rente in relatie tot vastgoed en de meestal gebruikte hefboom (50/ 50 ) in relatie tot andere assets ( aandelen, private equity / debt en obligaties)?

Ik zie de inflatie in de komende jaren tussen 2 á 3 en 5 procent per jaar schommelen. In die omgeving ligt een per saldo verdere stijging van de langetermijnrentes voor de hand, waarbij de reële rentes van tijd tot tijd (bijna) negatief kunnen uitpakken. Doorgaans geldt dat bij dat soort inflatiepercentages en langetermijnrentes, beleggingen zoals vastgoed en aandelen goed gedijen. Hetzelfde geldt voor beleggingen in obligaties, mits de looptijd kort wordt gehouden.

Wat verwacht Edin van de BRICS toekomst?

BRIC staat voor Brazilië, Rusland, India, Zuid-Afrika en China. Dit zijn de vier snelst groeiende economieën van de wereld. Ze zijn goed voor 40% van de wereldbevolking en bestaan uit meer dan 25% van het landoppervlak. Prognoses voorspelden dat de BRIC landen de huidige rijkste landen van de wereld in 2050 inhalen qua economie.

BRICS is een term voor een groep landen die allesbehalve homogeen is! Dat moeten we niet vergeten. Het betekent onder meer dat zaken, zoals introductie van een BRICS-munt, zich in mijn optiek zullen beperken tot veel gepraat daarover, zonder tot uitvoering van die plannen over te gaan. Gezien de zeer grote verschillen tussen de BRICS-landen (denk aan onder meer schulden, demografie en verschillende positionering op het geopolitieke vlak) is een BRICS-munt vrijwel onmogelijk. Dat neemt niet weg dat ik die landen, en meer andere landen, verschillende maatregelen zie nemen om hun afhankelijkheid van de Amerikaanse dollar te reduceren. Daarvoor geldt echter ook dat het makkelijker gezegd is dan gedaan.

Over Edin Mujagić:

Edin Mujagić is een Bosnisch-Nederlandse econoom, publicist en spreker. Hij is hoofdeconoom bij OHV Vermogensbeheer en schreef diverse boeken over economische onderwerpen, waaronder ‘Boeiend en geboeid: een monetaire geschiedenis van Nederland sinds 1814/1816’ (2016), ‘Het inflatiespook’ (2010), ’10 Jaar euro: biografie van een jonge wereldmunt’ (2009) en ‘Geldmoord: hoe de centrale banken ons geld vernietigen’ (2012). Zijn meest recente boek is ‘Keerpunt 1971: over staatsschulden, werkende armen en nieuwe economische groei’ (2021) dat inmiddels naar de achtste druk toegaat. Edin verzorgt daarnaast elke dinsdag, woensdag en donderdag (iets na 12:00) zijn rubriek ‘Macro met Mujagic’ op BNR Newsradio, waar hij economische ontwikkelingen bespreekt en duidt voor de luisteraar.

Voor meer info: www.ohv.nl

VANDERSTELT - Publicaties - OHV logo

Vond u dit artikel interessant? Abonneer op ons E-Magazine!